Yaşamın Esasları 5 - Zekayı Anlamak

Zekâ nedir? Kafamızın içindeki, aileden miras kalmış, ölçülebilir bir özellik mi? Yoksa mevcut toplumsal düzeni ayakta tutmak amacıyla inşa edilmiş bir yapı mı?

Yaklaşık yüz yıldır eğitimde ve psikolojide yerleşik hale gelmiş, zekâya ilişkin geleneksel teorilerin varlığına rağmen, bilim insanlarının hâlâ zekânın ne olduğu ile ilgili ortak bir fikre sahip olamamasının bir sebebi var. Zekânın genetik temelli bir olgu olduğunu söyleyerek işin içinden çıkabilir miyiz? Bireysel farklılıklar kaderin bir oyunu mu?

Zekâyı Anlamak, hem bilim camiasına hem de toplumsal bakışımıza hâkim olmuş, çok da sağlam olmayan temeller üzerine kurulu IQ testlerini, bilimselliği tartışılır zekâ araştırmalarını ve genetik determinizm kaynaklı çeşitli mitleri ters yüz ediyor. Bununla beraber zekânın aslında biyoloji, çevre, deneyim ve kültür arasındaki etkileşimlerden ortaya çıktığı iddiasını biyolojik, psikolojik ve sosyolojik bulgularla temellendiriyor.

Ken Richardson, yaşamın başlangıcındaki molekül zincirlerinden, tek ve çok hücrelilere, memelilere, insanlara ve insan kültürüne kadar devam eden evrimsel yolculukta ortaya çıkan akıllı sistemlerin ve zekâ dediğimiz olgunun izini takip ediyor. Bu yolculukta, akıllı sistemlerin ne kadar esnek olduğunu görecek; yaşamın, her daim karşısına çıkan çevresel zorluklara karşı onlardan nasıl faydalandığına tanık olacak ve insan evrimindeki son halka olan işbirliğine dayalı kültürün, IQ testleriyle ölçüldüğü iddia edilen zekâdan çok daha fazlasını gerektirdiğinin farkına varacaksınız.